سیاستگذاری عمومی

یحیی کمالی

دکتری سیاستگذاری عمومی دانشگاه تهران

عضو هیئت علمی دانشگاه شهیدباهنر کرمان

عضو انجمن علوم سیاسی ایران

زمینه تخصصی: سیاستگذاری عمومی، روش پژوهش، سیاستگذاری توسعه، سیاستگذاری خارجی، سلامت اداری.

https://telegram.me/pubpolicy

https://www.instagram.com/dr.yahyakamali

www.yahyakamali.ir

https://www.researchgate.net/profile/Yahya_Kamali

https://psd.uk.ac.ir/~yahyakamali

يحيي كمالي، صديقه شيخ زاده جوشاني و كيانا كاميابي

فصلنامه سياستگذاري عمومي دوره 8، شماره 3

https://jppolicy.ut.ac.ir/article_89538.html

هدف این مقاله معرفی رویکرد تحلیل استدلالی در سیاست عمومی و کاربرد آن است. رویکردهای مختلفی برای تحلیل سیاست‌های عمومی ارائه شده که هر یک دارای اهداف مشخص هستند و بر متغیرهای خاصی در تحلیل سیاست‌ها متمرکز می شوند. تحلیل استدلالی سیاست بر استدلال سیاستی و ویژگی‌های آن متمرکز است تا زوایای متفاوتی از تقابل طرفین یک استدلال را ارائه دهد. سیاستگذاران، استدلال‌های گوناگونی را برای اهداف مختلف از جمله توجیه سیاست مورد نظرشان یا برای اقناع مخاطبان و جلب حمایت عمومی بیان می‌کنند. در این مقاله اجزای تحلیل استدلالی سیاست بر اساس مدل تولمین شامل ادعا، داده، ضمانت، پشتوانه، انکار و تعدیل‌کننده تشریح شده است و در ادامه، کارکردها و نمونه‌های کاربرد تحلیل استدلال در تحلیل­ سیاست عمومی ارائه شده است که می تواند راهنمای مناسبی برای پژوهشگران سیاستگذاری عمومی باشد.

واژه‌هاي كليدي: استدلال، استدلال سياستي، تحليل سياست، سياستگذاري، مدل تولمين.

صديقه شيخ زاده جوشاني، يحيي كمالي و زهرا لشكري

دو فصلنامه دانش سياسي دوره 19،شماره 1

https://pkn.isu.ac.ir/article_76591.html

چکیده

پیشینه فعالیت احزاب سیاسی در ایران، به انقلاب مشروطه برمی­گردد، از این‌رو، پژوهش حاضر با هدف فراتحلیل کیفی موانع توسعه حزبی در دوره زمانی ایران پس از انقلاب، به شناسایی و دسته­بندی موانع توسعه حزبی از منظر مطالعات داخلی منتشرشده در بازه 1398-1368 اقدام کرده است. داده‏ها به روش اسنادی گردآوری‌شده و شامل 118 مطالعه، در قالب مقاله و پایان­نامه بوده که طی فرایند اجرای فراتحلیل، 30 سند درون‌گنجی شده است. طبق یافته­های به‌دست‌آمده، تعداد 130 مانع توسعه حزبی در ذیل رویکردهای ششگانه: نهادی، حقوقی ـ قانونی، سیاسی، فرهنگ سیاسی، جامعه­شناختی و نوسازی و مدرنیزاسیون شناسایی و دسته­بندی‌شده که بر اساس میزان فراوانی، «موانع فرهنگ سیاسی»، با فراوانی 35.38 درصد پرتکرارترین مانع توسعه حزبی را در پژوهش‌های مورد بررسی به خود اختصاص داده است. از این‌رو، اصلاح فرهنگ سیاسی با هدف ایجاد جهت­گیری ذهنی مثبت نسبت به پدیده حزب و فعالیت حزبی در سطوح سه­گانه: فرهنگ سیاسی رهبران، نخبگان و فعالان سیاسی و توده پیشنهاد می­ شود.

واژه‌هاي كليدي: تحزب، توسعه حزبی، جمهوری اسلامی ایران، حزب سیاسی، فراتحلیل کیفی.

يحيي كمالي، صديقه شيخ زاده جوشاني و فرزانه حسين عسكري

فصلنامه پژوهش هاي برنامه و توسعه، دوره 2، شماره 4

http://www.journaldfrc.ir/article_154384.html

مرحلۀ تدوین سیاست یکی از مراحل مهم فرآیند سیاستگذاری است که تآثیرات قابل توجهی بر سایر مراحل دارد. در مطالعات توسعه، دولت­ به‌عنوان یکی از کنشگران تأثیرگذار بر فرآیند سیاست‌‍گذاری توسعه شناخته می­­­شود. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و دسته‌بندی چالش‌های مرحلۀ تدوین سیاست­های توسعه در ایران در قالب برنامه­های پنج‌سالۀ توسعه است. داده‌های پژوهش به‌روش اسنادی و با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند، جمع آوری و به‌روش تحلیل مضمون، تحلیل شده است. چالش‌های تدوین سیاست‌های توسعه در ایران در پنج مضمون 1) ماهیت سیاست‌های توسعه 2) عوامل مؤثر بر تدوین سیاست­‌های توسعه 3) بازیگران تدوین سیاست‌ها 4) راه‌حل‌های ارائه شده در سیاست‌های توسعه 5) تعیین اهداف سیاست­­‌های توسعه، سازماندهی شده‌اند. تبیین چالش‌های تدوین سیاست­‌های توسعه در ایران، می‌تواند به سیاست‌گذاران و تحلیلگران سیاست­‌های توسعه کمک کند تا در سیاست‌گذاری‌های آتی از آن اجتناب شود.

احمدی نژاد فاطمه، کمالی یحیی، شیخ زاده جوشانی صدیقه

فصلنامه فرايند مديريت و توسعه دوره 34 شماره 2

http://jmdp.ir/article-۱-۴۰۷۶-fa.html

هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی و دسته‌بندی چالش‌های اجرای سیاست‌های توسعه در ایران (برنامه‌های پنج‏ساله توسعه) است. اجرای سیاست‏‌ها یکی از مراحل مهم فرایند سیاست‌گذاری است که نتایج مراحل قبل و بهینه شدن خروجی و نتایج سیاست‌‏ها به موفقیت این مرحله بستگی دارد. 
طرح/ روش‌‏شناسی پژوهش/ رویکرد: در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون، داده‌های پژوهش به روش کدگذاری باز و محوری تحلیل شده‌‏اند. داده‌ها شامل مقالات علمی، گزارش‌‏های سازمان‌‏ها و مراکز پژوهشی مرتبط با اجرای سیاست‏‌های توسعه است که با روش اسنادی گردآوری شده‏‌اند. نمونه‌گیری پژوهش حاضر هدفمند است. همچنین از مثلث‌سازی منابع داده‌ها و مثلث‌سازی پژوهش‌گر برای کدگذاری داده‌ها، نامگذاری و دسته‏‌بندی مفاهیم در مضامین پنج‌‏گانه استفاده شده است.
یافته‌‏ها: نتیجۀ دو مرحله کدگذاری داده‌‏ها، چالش‏‌های اجرای سیاست‌های توسعه در ایران است که در پنج دستۀ چالش‌‏های مربوط به 1) ماهیت سیاست‌های تدوین‏‌شده؛ 2) ویژگی‌های مجریان؛ 3) ساختار و سازمان‌های اجرایی؛ 4) شرایط و محیط اجرا؛ و 5) ابزار اجرای سیاست‌ها دسته‌بندی شده‌اند. شناسایی چالش‌های اجرای سیاست‌های توسعه در ایران می‌تواند به سیاست‌گذاران و مجریان سیاست‌ها کمک نماید که در تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه به چالش‌های اشاره‏‌شده توجه نمایند تا مرحلۀ اجرا با مشکلات کم‏تری روبه‌رو شوند.
ارزش و اصالت پژوهش: استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون و طیف گسترده منابع داده‌‏ها باعث می‏شود که دسته‏‌بندی پنج‏گانه و جدیدی از چالش‏‌های اجرایی سیاست‏‌های توسعه در ایران ارائه شود که ابعاد مختلف اجرای سیاست‌‏ها را پوشش می‏‌دهد.

واژه‌های کلیدی: سياستگذاري، توسعه، اجراي سياست، برنامه هاي توسعه، چالش.

يحيي كمالي، صديقه شيخ زاده جوشاني و فرزانه حسين عسكري

فصلنامه علمي پژوهشي سياست هاي راهبردي و كلان دوره 9 شماره 2

http://www.jmsp.ir/article_126448.html

هدف پژوهش حاضر، شناسایی معیارهایی برای تدوین سیاست‌های عمومی است. تحلیلگران سیاست نقش مهمی در مرحله تدوین سیاست ایفا می‌کنند. در مرحله تدوین سیاست ها، ابعاد و عوامل مشکلات سیاستی بررسی شده، گزینه های سیاستی و پیامدهای آنها شناسایی و مدون می‌شوند و گزینه‌های سیاستی مناسب برای هر مشکل، پیشنهاد می گردد. تدوین مناسب و دقیق سیاست های عمومی می تواند احتمال موفقیت و اثربخشی این سیاست ها را افزایش دهد. از این رو شناخت مرحله تدوین و احصاء معیارهایی برای تدوین خوب سیاست‌های عمومی ضروری است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل مضمون و با بررسی مطالعات و پژوهش های مربوط به تدوین سیاست‌، معیارهایی برای تدوین خوب سیاست‌ها، شناسایی و در پنج مضمون 1) معیارهای مربوط به ماهیت مسئله عمومی 2) معیارهای مربوط عوامل مسئله عمومی 3) معیارهای مربوط به بازیگران تدوین 4) معیارهای مربوط به راه حل های ارائه شده و 5) معیارهای مربوط به تعیین اهداف دسته بندی شده است. این معیارها می تواند راهنمای تحلیلگران، سیاستگذاران، سازمان‌ها و نهادهای ذیربط در تدوین سیاست‌های عمومی باشد.
واژه های کلیدی: سیاست، سیاستگذاری، تدوین سیاست، تدوین خوب، معیار.

يحيي كمالي، صديقه شيخ زاده جوشاني و اطهره دولت كردستاني

فصلنامه مطالعات راهبردي سياستگذاري عمومي دوره 10 شماره 37

http://sspp.iranjournals.ir/article_244255.html

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و دسته بندی سازوکارهای پیشگیری و مبارزه با فساد اداری در ایران بر اساس فراترکیب پژوهش‌های منتشرشده در سال های 1370 تا 1396 است. با استفاده از روش فراترکیب، یافته های این پژوهش‌ها که بیانگر سازوکارهای پیشگیری و مبارزه با فساد اداری بوده‌اند در قالب فرم استخراج داده‌ها، تدوین‌شده‌اند. در مرحله بعد سازوکارهای ارائه‌شده در این پژوهش‌ها، به روش کدگذاری باز و محوری، مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی شده‌اند. مقوله‌بندی این سازوکارها بر اساس هشت شاخص نظریه حکمرانی خوب و دو شاخص نظام ملی درستکاری انجام‌شده است. این مقوله‌ها عبارت‌اند از مشارکت، شفافیت، حکومت قانون، مسئولیت‌پذیری، توافق عمومی، عدالت و برابری، پاسخگویی، کارایی و اثربخشی، رسانه و نظارت می‌باشند که دربرگیرنده تعداد دویست و سه سازوکار پیشگیری و مبارزه با فساد هستند. درنهایت نتایج پژوهش حاضر با پژوهش‌های قبلی که سازوکارهایی درزمینه پیشگیری و مبارزه با فساد اداری ارائه داده بودند، مقایسه شده است.

واژگان کلیدی: فراترکیب، سازوکار، پیشگیری، مبارزه با فساد، فساد اداری، ایران

يحيي كمالي، صديقه شيخ زاده جوشاني و فاطمه احمدي نژاد

فصلنامه سياستگذاري عمومي دوره 6 شماره 2

https://jppolicy.ut.ac.ir/article_77621.html

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و دسته­‌بندی معیارهای اجرای موفق سیاست­‌های عمومی است. مرحله اجرا یکی از مهم­ترین مراحل فرآیند سیاستگذاری عمومی به شمار می­ آید زیرا تحقق سیاست و هدف سیاستگذاران در این مرحله صورت می گیرد. از طرفی اهمیت اجرا به این دلیل است که آزمونی برای صحت و دقت مرحله تدوین و شکل­‌گیری سیاست­‌های عمومی است. با توجه به مدل­‌های مختلف تحلیل اجرا و پیچیدگی­‌های این مرحله سیاستگذاری، شناسایی معیارهایی برای اجرای موفق سیاست­‌های عمومی می­‌تواند به توفیق بیشتری در اجرای سیاست­‌های عمومی منجر شود و به سیاستگذاران، مجریان و سازمان­­‌ها ذیربط کمک کند که مانع شکست اجرای سیاست­‌های عمومی شوند. در این راستا، در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل مضمون و بررسی متون علمی حوزه سیاستگذاری عمومی، معیارهای اجرای موفق سیاست­‌های عمومی شناسایی و در پنج زمینه1) معیارهای مربوط به سیاست تدوین شده 2) مجریان سیاست­‌ها 3) ساختارها و سازمان­‌های اجرایی 4) شرایط و محیط اجرا  5) منابع و ابزارهای اجرای سیاست‌ها دسته­‌بندی شده ­اند.

واژه هاي كليدي: سياست، اجراي سياست، اجراي موفق، تحليل مضمون.

صديقه شيخ زاده، يحيي كمالي و سارا پورشيخعلي

پژوهشنامه علوم سياسي دوره 14 شماره 3

http://www.ipsajournal.ir/article_381.html

انتخابات، آن گونه که در دموکراسی های لیبرال اجرا می شوند، ابزاری هستند که با استفاده از آن شهروندان افراد مورد نظر خود را برای مناصب عمومی انتخاب و صلاحیت اعمال قدرت را به آن ها اعطا می کنند. در عین حال، انتخابات فرآیندهای رقابتی نیز هستند که می توانند زمینه ساز تنش ها، کشمکش ها و مناقشات گاه طولانی، توأم با خشونت سیاسی شده و در نتیجه، منجر به بی ثباتی سیاسی و اجتماعی شوند. در اینجاست که موضوع مناقشات انتخاباتی و چگونگی حل و فصل آن ها اهمیت پیدا می کند. مناقشات جزئی ذاتی از فرآیند انتخابات هستند که ممکن است در هر مرحله از فرآیند چرخه انتخاباتی (قبل، طی و پساانتخابات) روی دهند. از این رو، پژوهش حاضر کوشیده است با تحلیل نظری مطالعات مرتبط با مناقشات پساانتخاباتی، به شناسایی ساز و کارهایی بپردازد که عمدتاً در حل و فصل مناقشات پساانتخاباتی به کار گرفته می شوند. یافته ها بیانگر این است که در حل و فصل مناقشات انتخاباتی سه دسته ساز و کار وجود دارند: ساز و کار های رسمی/دولتی؛ غیر رسمی/جایگزین و تلفیقی؛ به معنای به کارگیری ترکیبی از سازوکار های رسمی و غیر رسمی. بر این اساس، چرخش از تأکید صرف بر رویکرد و به کارگیری ساز و کارهای رسمی به سمت رویکرد تلفیقی و استفاده از سازوکارهای غیررسمی/ جایگزین به عنوان مکمل سازوکارهای رسمی که متناسب با نوع نظام سیاسی، سیستم انتخاباتی، زمینه های اجتماعی - فرهنگی و نوع مناقشه در یک کشور باشد، پیشنهاد می شود.

واژه هاي كليدي: انتخابات، فرايند انتخاباتي، مناقشه انتخاباتي، سازوكار، سازوكارحل و فصل مناقشات انتخاباتي.

صدیقه شیخ زاده و یحیی کمالی

پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 13، شماره 4

http://www.ipsajournal.ir/article_360.html

مسئله هسته ­ای به عنوان یکی از مسائل مهم سیاست خارجی ایران توسط پژوهشگران این حوزه و بر اساس رویکردهای نظری مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. استدلال قیاسی یکی از رویکردهای شناختی در تحلیل  سیاست خارجی است که در  تحلیل سیاست خارجی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر این است که با استفاده از رویکرد استدلال قیاسی، قیاسهای تاریخی به کار گرفته شده درباره مسئله هسته‌ای ایران بین سال­های 2016-2003 را بررسی کرده و تلاش کرده نشان دهد چگونه مقامات دولتی و تحلیلگران خارج از ایران، در مواجهه‌ با رویداد جاری مسئله هسته‌ای ایران از گذر قیاس این رویداد با رویدادهای تاریخی، نبردی قیاسی را شکل داده‌اند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که «قیاس مونیخ»، «قیاس یالتا»، «قیاس نیکسون-چین کمونیست»، «قیاس اتحاد شوروی»، «قیاس ریکیاویک» و «قیاس کره شمالی»، قیاس­هایی هستند که قیاسگران با بهره­ گیری از آنها، استدلال‌های خود را در مواجهه با موقعیت جاری «مسئله هسته‌ای ایران» مبنی بر موافقت یا مخالفت با مذاکرات هسته ای، بیان و از این طریق کوشیده ­اند به تبیین یا  توجیه سیاست های خود و اقناع افکار عمومی بپردازند.

واژه های کلیدی: رهیافت شناختی، استدلال قیاسی، قیاس تاریخی، سیاستگذاری خارجی، مسئله هسته ای ایران.